Zwartendijk, Kampen. In het weiland linksachter komt 'De Langste Tafel van Kampen'. Foto: Freddy Schinkel
Noaberschap in een oase van rust
In de polder, net buiten de stad Kampen, ligt Het 8ste Werk. Laag aan de Zwartendijk staat een boerderij met groot erf, diverse schuren, hooimijt én een woonvoorziening in aanbouw. Gea Overweg en Jaap Boersma zetten zich hier met hart en ziel in om een plek te creëren waar iedereen kan komen en iedereen kan bijdragen.
Het is noaberschap vertaalt naar mee-genieters, mee-klussers en mee-woners. Die samen zorgdragen, samen delen en samen leven. Het 8ste Werk maakt dat mensen zich (weer) gezien voelen en zelfstandig verder kunnen leven. Aandacht, respect en rust voor iedereen die het op dat moment in zijn leven nodig heeft. Preventie met een menselijke maat, zonder zorgindicaties, bureaucratische beperkingen of administratieve rompslomp. Een springplank naar betere tijden.
Dat er aan de Zwartendijk iets moois bloeit blijkt ook uit de nominatie van de Langste Tafel van Kampen, een van de activiteiten bij Het 8ste Werk, voor de ZorgSaamWonen Award 2022. Een tafel waarop kinderen, jongeren, volwassenen en ouderen hun verhaal of dromen over Kampen schilderen of in mozaïek kunnen vormgeven. Mensen uit verschillende lagen van de gemeenschap delen zo rondom een thema verhalen uit verleden en heden, de kunst verbindt. Mee-klussers en mee-genieters maken de tafels in de werkplaats van Het 8ste Werk. De eerste 25 meters zijn dit voorjaar te zien in het weiland naast de boerderij. Een kleurig lint dat uitnodigt om aan te schuiven, verhalen te delen en van elkaar te leren. En iedereen mag helpen om de tafel nog langer te maken! De langste Tafel van Kampen was in 2022 winnaar van de publieksprijs. Met trots en het vertrouwen op de goede weg te zijn met Het 8ste Werk hebben Jaap en Gea de ZorgSaamWonen Award in ontvangst genomen. Bij de Award hoort ook een bijdrage vanuit het Oranjefonds die zal worden besteed aan de inrichting van het erf en een ontmoetingsruimte.
Ooit begonnen met eetZe, een open eettafel waar gewoon werd gegeten zonder doelgroepsturend of stigmatiserend te zijn, ontwikkelt Het 8ste Werk zich vraaggestuurd, dynamisch en in samenspraak met de gebruikers door naar een zorgzaam concept dat niet direct te vangen is in bestaande welzijn/zorgstructuren en financiële systemen. Werken vanuit preventie en daarmee voorkomen dat duurdere zorg nodig, spreekt iedereen aan. Zeker in een tijd waarin de zorg vastloopt en er krapte is op de woningmarkt. Maar wat als je dat wilt doen vanuit een community, zonder indicatiestelling en dossieropbouw? Hoe overtuig je dan organisaties, die je nodig hebt om het concept te realiseren, van de toegevoegde waarde van Het 8ste Werk?
DeelZe
Gea: "De eerste horde die we moesten nemen was organisaties ervan overtuigen dat wij aansluiten bij ‘zorgmissers’. Mensen die zorg nodig hebben, maar teleurgesteld zijn in of door het verstikkende hulpverleningssysteem. Zij drijven weg van zorgverleners. Wij lopen laagdrempelig met hen mee in een moeilijke fase van het leven. En faciliteren tijdens dat meelopen het ophalen van behoeftes die hun overlevingskans vergroten. Zo zijn wij ook op de meewoners gekomen. Niet omdat Jaap of ik vinden dat het nodig is. Maar omdat mensen tijdens de eetmomenten hun zorgen en uitdagingen in het leven deelden met hun tafelgenoten, andere erfdelers en ons. Zo is ook de verbinding ontstaan met het Kamper Noodfonds voor voedselpakketten. Dit initiatief is opgenomen in Het 8ste Werk als de sociale supermarkt deelZe. Iedereen die af en toe wat nodig heeft, of over heeft, kan vrijblijvend en zonder oordeel van de supermarkt gebruik maken. En als mensen een structureel tekort hebben aan levensmiddelen, dan geleiden wij hen laagdrempelig door naar de voedselbank."
Financiering moeizaam
Klinkt allemaal eenvoudig, maar dat is het niet. De financiering voor het realiseren van de tien appartementen en een ontmoetingsruimte komt moeizaam rond. Jaap en Gea moesten in een businessplan laten zien dat het concept financieel haalbaar was. Gea: "We hebben een innovatief plan met elementen waar geen voorbeelden bij te passen zijn. Bijvoorbeeld appartementen die je buiten het woningruimteverdelingssysteem van de corporatie om, en onorthodox zonder wachtlijst, toewijst. Maar waarbij je tegelijkertijd wel wilt dat mee-woners na maximaal anderhalf jaar kunnen instromen in een reguliere huurwoning van de corporatie. Hoe laat je dan zien wat jouw toegevoegde waarde is? Wij geven een nieuwe invulling aan termen zoals eigen kracht, participatie en noaberschap. Je hebt mensen in organisaties nodig die in Het 8ste Werk concept geloven en positief meedenken. De juiste vraag is dan: 'help ons te leren van jullie concept, wat is nodig om het tot een succes te brengen?' Vanuit de overtuiging dat het concept bijdraagt aan burgerparticipatie, haalbaar is en dure geïndiceerde zorg voorkomt."
"De eerste horde die we moesten nemen was organisaties ervan overtuigen dat wij aansluiten bij ‘zorgmissers’. Mensen die zorg nodig hebben, maar teleurgesteld zijn in of door het verstikkende hulpverleningssysteem."
- Gea Overweg, Het 8ste Werk.
Gea Overweg en Jaap Boersma. Foto: Freddy Schinkel
Gea en Jaap weten dankzij crowdfunding een financiële basis te leggen voor hun concept. Gea: "Dat geeft extra vertrouwen, je hebt immers mensen weten te bereiken die zich achter jouw idee scharen. En het biedt houvast om in gesprek te bleven met potentiële financierders." Die vinden ze uiteindelijk in Stichting Kerkelijk Geldbeheer. In september 2022 is de bouw van de appartementen en de ontmoetingsruimte begonnen. En in mei 2023 gaan deuren open voor de eerste mee-woners.
Programma SAMEN
Hun reis is niet onopgemerkt gebleven. In het najaar van 2022 zijn zij samen met de gemeente Kampen aangehaakt bij het Programma SAMEN van het VSBfonds, Oranje Fonds, Stichting DOEN en VNG. Een tweejarige leercyclus voor bewonersinitiatieven en zeven gemeenten om nieuwe wegen te bewandelen en samen meer mogelijk te maken. Zowel financieel als in het samenwerken met de gemeente en fondsen, op een manier die recht doet aan de kracht van bewoners. Ook hebben Jaap en Gea zich met Het 8ste Werk aangesloten bij Radicale Vernieuwing Zorg. Een beweging die droomt van zorg waarin mensen het belangrijkst zijn, en niet de regels, protocollen en gewoonten. Het gaat om wat er speelt tussen de mensen die zorg nodig hebben, hun naasten en de mensen die zorg verlenen. Gea: ‘Mensen vertellen ons dat Het 8ste Werk voelt als eindelijk ‘thuiskomen’. Waar zij vanuit het gedachtegoed van positieve gezondheid ontdekken wat wel kan, soms zelf letterlijke fysieke pijn vergeten en weer kunnen genieten.’
Hoe gaat het nu verder met Het 8ste Werk? Gea: "Wij zijn inmiddels de heuvel over en kunnen nu een vliegwiel zijn voor andere initiatieven. We delen graag onze kennis en ervaring. En ondertussen blijven we zelf leren. Samen met Studio Vers Bestuur, die ons ondersteunt in het zuiver houden van ons sociaal kompas. En ons helpt in het opbouwen van een community waarin gebruikers het mede-eigenaarschap écht voelen. Zo groeit Het 8ste Werk door. Wij blijven de tandem onder het geheel."
Gea en Jaap willen het erf letterlijk delen en openstellen voor anderen. Door deze visie zichtbaar te leven hopen zij dat deze manier van leven anderen inspireert. Gea vertelt tot slot: "We zullen ons werk en de resultaten daarvan dan ook actief delen met de mensen om ons heen. Een droomscenario dat werkelijkheid is geworden en ook elders in het land een kans moet krijgen."
"Wij geven een nieuwe invulling aan termen zoals eigen kracht, participatie en noaberschap."
- Gea Overweg, Het 8ste Werk.
MEE-GENIETERS
Het 8ste Werk biedt mensen de ruimte om wekelijks mee te eten, te koken, kluswerk te doen, met creatieve ideeën te komen of te exposeren op de kunstmuur. Het erf en alle faciliteiten staan open voor de Kamper gemeenschap voor:
• Onthaasten: een rustpunt of inspiratie voor wandelaars en fietsers. Bijkomen in de tuin, de boomgaard of uitrusten aan het water
• Meditatie: een stilteruimte voor korte momenten van bezinning en meditatie en een inspirerende tuin met thema’s en teksten om over na te denken
• Werkplaats/atelier: inspiratie, aanzet tot bewust hergebruik van spullen en gebruik van natuurlijke materialen
• Activiteiten op gebied van gezondheid: denk aan wandelen, hardloopsessies en fietstochten
• Flexplekken voor startups met ruimte voor kruisbestuiving met bezoekers en bewoners.
MEE-KLUSSERS
Op het erf kunnen mensen mee-klussen. Bijvoorbeeld als gezonde afleiding of omdat ze hun talenten willen inzetten. Er is een open instroom voor iedereen en mensen kunnen ook als vrijwilliger aan de slag. Bijvoorbeeld om werkervaring op te doen of om de dag op een waardevolle wijze in te vullen.
MEE-WONERS
Voor iedereen die om welke reden dan ook geen thuis meer heeft en op zoek is naar tijdelijk onderdak. Het 8ste Werk biedt onderdak voor maximaal anderhalf jaar op voorwaarde dat de bewoner ingeschreven staat bij de woningbouwvereniging en al op een eerste woning heeft gereageerd.
