Arjen de Vries, sociaal projectleider in de wijk Gageldonk-West, Bergen op Zoom. Foto: Lithos
Eigenaarschap van plekken als basis voor preventie
Preventie, het thema van dit Digitaal Magazine, is een begrip waarbij iedereen zich wel iets kan voorstellen. De kracht van ZorgSaamWonen-partner Lithos bouw & ontwikkeling is deze preventie vorm te geven met de fysieke inzet van een sociaal projectleider in de wijk. Eerst de mensen, dan de stenen; zo bouw je aan een zorgzame woongemeenschap.
Allemaal doen we van tijd tot tijd aan preventie, bewust of onbewust. Is het niet in het werk, dan wel in onze persoonlijke situatie. Bijvoorbeeld onze tanden poetsen om te voorkomen dat we gaatjes krijgen. Een goed slot op de voordeur om inbrekers buiten de deur te houden. Een buurtpreventie-appgroep om bij onraad snel buurtgenoten te alarmeren.
Preventie heeft ook een prominente plek in het overheidsbeleid. Denk aan het Integraal Zorg Akkoord (IZA), het programma Wonen, Ondersteuning en Zorg voor Ouderen (WOZO) en het Gezond en Actief Leven Akkoord (GALA). Het belang van onder andere preventie en domeinoverstijgende samenwerking tussen organisaties wordt benoemd om ervoor te zorgen dat zorg voor kwetsbare mensen ook in de toekomst goed georganiseerd kan worden. En bovenal, dat mensen vitaal, zelfredzaam ouder worden en langer kunnen blijven meedoen. Vanuit eigen regie, veerkracht en vanuit wat hun leven betekenisvol maakt.
Preventie is volgens de Raad van Ouderen het ‘nieuwe normaal in een ouder wordende samenleving’. Vanuit een integrale benadering waarbij zowel aandacht moet zijn voor het gedrag van het individu als de kansen die de fysieke en sociale omgeving biedt. Anjo Geluk, lid van de Raad van Ouderen vertelt erover in dit Digitaal Magazine.
We staan dus voor een flinke uitdaging met elkaar. Het creëren van een gezonde leefomgeving, het bevorderen van een gezonde leefstijl en mentale gezondheidsvaardigheden, het versterken van de sociale omgeving en de zelfredzaamheid van mensen. Gemeenten en zorg- en welzijnsorganisaties vervullen hierin een belangrijke rol, maar kunnen dit niet alleen. Het is een uitdaging die vraagt om domeinoverstijgend samenwerken.
Met samenwerkingspartners uit de publieke en private sector die ‘preventie’ in het DNA hebben zitten waardoor gedurende de samenwerking duurzame verbindingen en gedragen oplossingen ontstaan die bijdragen aan zorgzame wijken en buurten waar het fijn wonen en leven is. Nu en over 50 jaar!
Lithos bouwt voor jou
We gaan in gesprek met Lilian Grootswagers, werkzaam bij Lithos bouw & ontwikkeling in het team Commercieel maatschappelijk. Lithos heeft preventie in het DNA. Hun projecten – voor wonen, werken, leren en zorg – zijn erop gericht om een duurzame omgeving te scheppen waar mensen optimaal kunnen leven en verblijven. Hun motto: Lithos bouwt voor jou. Lilian vertelt: ‘Uitgangspunt bij elk nieuw project is het centraal zetten van de mensen, de stenen zijn volgend. Wij stellen ons ten dienste aan de gebruikers van de plekken die wij ontwikkelen. Samen met hen willen wij plekken bouwen die ertoe doen, waar mensen elkaar automatisch ontmoeten en betekenisvol kunnen zijn in elkaars leven. Hiermee leg je in feite al een basis voor preventie. Je bouwt namelijk niet alleen aan stenen, maar ook aan het eigenaarschap van de plek bij gebruikers. Een ontmoetingsplek in een gebouw bijvoorbeeld, kan dan echt gaan leven.’
Lithos werkt met een sociaal projectleider. Deze projectleider onderzoekt bij elk nieuw project welke vragen er leven onder de gebruikers en welke behoeftes er zijn. Dit is altijd maatwerk. Lilian: "In Bergen op Zoom ontwikkelden wij voor de wijk Gageldonk-West zo ‘Een vliegwiel met 150 kansen’. Van al die kansen is er maar één vastgoed gerelateerd. De andere 149 kansen gaan over het ondersteunen van de mensen, de leefbaarheid in de wijk, betrokkenheid en eigenaarschap. Over hun ideeën, hun dromen, hun werk, hun dagelijks leven. Over wat zij nodig hebben en willen. Als je daar het juiste antwoord op geeft, versterk je de wijk. Niet alleen de wijkeconomie, maar ook de sociale cohesie, het geluksgevoel en de betrokkenheid van de mensen bij hun wijk. Je bouwt dan mee aan een zorgzame woongemeenschap."
Foto: Lithos.
Sociale structuur
Het stellen van goede vragen is de start geweest van vernieuwing van de woningvoorraad en het verbeteren van de leefomgeving. De wijk is in bijna tien jaar tijd gekanteld van een sterk verouderende woonwijk naar een vitale wijk vol diversiteit, met een sterke sociale structuur en met een duurzame wijkeconomie. Een wijk waar de bewoners trots op zijn, fijn kunnen wonen en zich thuis voelen.
Lilian: "Alles wat we doen, doen we samen. Met bewoners, gemeente, corporatie, welzijn, ondernemers. We grijpen elke kans aan om te activeren, te verbinden en te ontmoeten, om mensen erbij te laten horen en mee te laten doen. Tijdens de conceptfase en de ontwikkelingsfase, maar ook tijdens de gehele bouwperiode. Zo is onze sociaal projectleider nog steeds betrokken in Gageldonk-West en blijft als een soort voorliggende communitybuilder meebouwen aan een zorgzame wijk. En we merken echt dat dit werkt. Mensen zeggen tegen ons ‘Voorheen fietsten we om Gageldonk heen, nu fietsen we er doorheen om te zien hoe mooi het geworden is!’"
Preventie zit ook in de kwaliteit van de gebouwde omgeving. Een omgeving die uitnodigt tot bewegen en ontmoeten bijvoorbeeld. Maar denk ook aan duurzame en gezonde gebouwen. Of het gebruik van technologie die bewoners ondersteunt in hun zelfredzaamheid of professionals ondersteunt in hun dienstverlening aan bewoners. In het gehele proces, van ontwikkeling naar de bouw tot het gebruik en beheer, staat kwaliteit voorop. Lilian: "De wereld verandert snel en de inzichten van nu zijn weer anders dan de inzichten van morgen. Wij brengen graag de laatste ontwikkelingen rondom duurzaamheid, efficiëntie en domotica bijvoorbeeld. Die ontwikkelingen zijn nodig, de samenleving heeft het ook nodig."
Domeinoverstijgend
Lilian geeft aan dat de uitdagingen waarvoor we momenteel staan – energiecrises, klimaatadaptatie, krapte op de woningmarkt, vergrijzing, tekort aan zorgpersoneel - vragen om domeinoverstijgende samenwerking. Multidisciplinair werken, nieuwsgierig zijn naar de ander, durven vragen, ruimte geven aan de talenten van partners. Alles om te komen tot gedragen, duurzame oplossingen. Lilian gaat verder: "Dat samen als partner in processen staan past naadloos bij de werkwijze en bedrijfscultuur van Lithos. Samen bereik je meer. Nieuwe woon-, werk- of samenlevingsvormen creëer je met alle betrokken stakeholders. Dat betekent andere manieren van aanvliegen van projecten, kijken waar meerwaarde gecreëerd kan worden. Een van onze projecten, Het Spaanse Leger in Nijkerk, bestaat uit verschillende buurtjes die bijna allemaal zijn ontworpen rondom een gezamenlijk erf of brink. Helemaal geïnspireerd op de boerderijen met bijgebouwen die we in Nijkerk op het platteland zien. Er is gekozen voor een heel divers aanbod van woningen: vrijstaand, tussenwoningen, tweekappers, huurwoningen, levensloopbestendige en hoekwoningen. De diversiteit en de hofjes dragen bij aan bijvoorbeeld ontmoetingen tussen jong en oud, versterkt de sociale cohesie en werkt preventief tegen eenzaamheid.‘
Gageldonk-West in Bergen op Zoom is in bijna tien jaar tijd gekanteld van een sterk verouderende woonwijk naar een vitale wijk vol diversiteit. Foto: Bart van Hoek.
"Het uitgangspunt van Lithos is eerst de mensen dan de stenen. Met de inzet van een sociaal projectleider in de wijk kijken we welke problemen er spelen en welke oplossingen daarbij horen."
- Tonny Gerritsen, directeur Lithos bouw & ontwikkeling
Realistisch dromen
Natuurlijk is er ook nog de kostencomponent. Hoe maak je de gezamenlijke ambitie ook kostentechnisch realiseerbaar? Lilian: "Je moet realistisch dromen. Uiteindelijk moet het ook onder de streep allemaal kloppen. Maar dan wel vanuit een proces waarin je echt met elkaar het optimale eruit haalt en de bewoner centraal staat. Dat begint bij het concept natuurlijk. Preventie gaat ook over goed geleide projecten en management en kennis waardoor projecten goed kunnen slagen en waar ieders talenten samenkomen. Als ontwikkelaar en bouwer is Lithos goed bekend met het proces van concept tot realisatie. Die kennis brengen we als van nature altijd mee als partner op weg naar mooie duurzame oplossingen die bijdragen aan een prettige leefomgeving nu en in de toekomst.’