(On)gewoon goed wonen:

hoe ontwerp je een ggz-vriendelijke wijk?

De manier waarop de Geestelijke gezondheidszorg (ggz) traditioneel is ingericht, sluit niet altijd aan bij de behoeften en de belevingswereld van de  cliënt. De verplaatsing van deze zorg van de kliniek naar de wijk kan worden aangegrepen als een kans om de invulling ervan beter af te stemmen op de wensen van de cliënten zelf.  GGz Centraal en Caro van Dijk, Oostwest, geloven dat het ruimtelijke ontwerp van woongebouwen, buurten en woonwijken hierbij een belangrijke rol kan spelen. Ze zijn daarom een onderzoek gestart om erachter te komen hoe de behoeften van de cliënt in relatie tot het ruimtelijk ontwerp van een wijk het beste ingevuld kunnen worden.

‘Voor het onderzoek hebben we diverse wijken in Amersfoort en de Waterwijk in Lelystad als uitgangspunt genomen’, vertelt architect Caro van Dijk. ‘In de Lelystadse Waterwijk concentreren we ons binnen het onderzoek op het centrum. Het ideale in de Waterwijk is dat veel voorzieningen, zoals buurtcentrum De Waterbever, het Sociaal Wijkteam en het gezondheidscentrum, zich in één gebouw bevinden’, vertelt Van Dijk. Op deze manier kunnen huisartsen en het wijkteam gemakkelijk mensen naar elkaar doorverwijzen: laagdrempeligheid is een belangrijke factor.

Wat maakte de Waterwijk zo geschikt voor de uitvoering van dit onderzoek? ‘De Waterwijk heeft een heel interessante dynamiek’, vertelt Van Dijk. ‘Enerzijds de aanwezigheid van problematiek en sociale kwetsbaarheid en anderzijds de grote mate van sociale cohesie en voorzieningen voor kwetsbare mensen. Hoe mensen met een ernstig psychische aandoening zich hiertussen redden en hoe zij hun wijk ervaren, was de centrale vraag die wij hebben onderzocht.’

Er zijn diverse thema’s die naar voren zijn gekomen in het onderzoek. ‘Neem bijvoorbeeld het thema woonvormen: hoe wonen mensen in de wijk, hoe is het contact tussen buren, hoe vinden begeleid wonen locaties hun plek in de buurt, en welke woonwensen kunnen een rol spelen bij beter herstel? Innovatieve woonvormen, waarbij je zelfstandig woont maar met nét iets meer aandacht, kunnen een mooie aanvulling zijn op het bestaande aanbod.’

‘Voor wat betreft de voorzieningen waren we benieuwd in hoeverre het brede aanbod ook daadwerkelijk aansluit bij de behoeften van de cliënten. Vinden zij aansluiting bij de aangeboden programma’s? Uit de gesprekken met cliënten en professionals kwamen heel concrete ideeën voor hun wijk naar voren: bijvoorbeeld het idee voor een centrum voor mentale gezondheid, open voor iedereen. Of meer zichtbare aanwezigheid van de ggz-teams in de wijk, in de vorm van een laagdrempelig aanspreekpunt.’

Ook de openbare ruimte in de wijk speelt een rol in het herstelproces, zo bleek uit de gesprekken met ggz-cliënten uit de wijk: de looproutes door de wijk en de verhouding tussen het drukke centrumgebied en de rustige groene parkgebieden blijkt van belang, met name voor die mensen die moeite hebben met naar buiten gaan of teveel prikkels op straat ervaren, maar toch hun dagelijkse boodschappen moeten doen.

Eén van de belangrijkste aspecten van dit onderzoek was het centraal stellen van de wensen van cliënten zelf: zij weten zelf het beste wat er in hun eigen wijk nodig is voor beter herstel. ‘We zijn heel blij met de input die we van ggz-cliënten gekregen hebben via de interviews, omdat hier toch vaak een ander beeld uit kwam dan uit de gesprekken met professionals en hulpverleners uit de wijk. Het verhaal van de mensen zelf is een onmisbare leidraad in het ontwerpproces van beter herstel voor ggz-cliënten in de wijk.’

Het onderzoek (On)Gewoon Goed Wonen gaat komend jaar verder in de Waterwijk in Lelystad met een aantal pilotprojecten, waarin de opgehaalde ideeën worden gerealiseerd en getest, voor en door ggz-cliënten uit de wijk.

Dit onderzoek werd mogelijk gemaakt door het Stimuleringsfonds Creatieve Industrie en Agis Innovatiefonds binnen het programma Chronisch Gezond.

Verbindingsfestival Gezonde Stad

Caro van Dijk verzorgt op het Verbindingsfestival Gezonde Stad, dat Acquire op 22 april organiseert, een sessie over het onderzoek. Bemachtig je ticket >>