Staedion zet vol in op passende woningen voor ouderen
Met de Haagse woningcorporatie Staedion verwelkomt ZorgSaamWonen een nieuwe partner en grote speler in het werkveld, die zich ook in de voorhoede beweegt. ‘Wonen met een Plus’ en een Woonzorgchallenge zijn daarvan de uithangborden. Welke lessen worden daaruit getrokken? Een gesprek met Antoinette Epping en Johan Osté.
Een woningcorporatie is anno 2023 niet meer alleen ‘van de stenen’. Ook aspecten als zorg en leefbaarheid staan nadrukkelijk op de agenda. Twee medewerkers van corporatie Staedion lichten dat graag toe. Antoinette Epping kent de vraag van bewoners naar zorg goed. Zo stond ze eerder als complexbeheerder ‘echt met de voeten in de klei’. Later kreeg ze als bewonersconsulent te maken met leefbaarheidsprojecten, waarin bijvoorbeeld het ontmoeten werd bevorderd of het verfraaien van binnentuinen. Als gebiedsregisseur overziet ze nu meer werkterreinen en ervaart vanuit de samenleving een toenemende druk.
Antoinette Epping
Antoinette Epping is inmiddels zeven jaar bij Staedion werkzaam. Ze is gebiedsregisseur in de wijken Bouwlust en Vrederust (Dreven, Gaarden en Zichten), waar veel gebiedsontwikkeling (renovatie, sloop en nieuwbouw) plaatsvindt. Daarnaast is ze verantwoordelijk voor het thema Wonen en Zorg (vanuit de afdeling Wonen & Samenleven).
Leefbaarheid
“Veel van onze huurders blijven langer thuis wonen”, begint Epping. “Ook mensen die zichzelf niet goed kunnen redden. Bij de thema’s ‘wonen’ en ‘zorg’ gaat het dan snel over ouderen, maar dit onderwerp is echt veel breder. Zo is leefbaarheid onlosmakelijk verbonden met wonen en zorg.” Haar collega Johan Osté vervolgt: “Sinds er veel meer mensen ook buiten de instellingsmuren zorg krijgen, hebben wij meer huurders met bijvoorbeeld een GGZ-achtergrond. Daardoor krijgen wij ook steeds vaker met zorg en ondersteuning te maken. Onder onze huurders zijn verder steeds meer ouderen die nog niet naar het verpleeghuis kunnen, maar al wel te maken hebben met een flinke zorgvraag. Daarin hebben we een gezamenlijk opgave, want als de zorg en ondersteuning onvoldoende is of niet goed leverbaar in onze woningen, vermindert de kwaliteit van leven van onze huurders.”
Staedion heeft voor de geschetste zaken beleid ontwikkeld en richt zich met het programma Wonen en Zorg vooral op de senioren. Dat heeft een reden, aldus Osté: “Voor andere zorgdoelgroepen zijn er prestatieafspraken en afspraken met zorgpartijen en daar is onze organisatie op ingericht. Voor ouderen zijn die prestatieafspraken er op lokaal niveau vooralsnog niet, terwijl de urgentie groot is. Daarom richten wij ons met een apart programma op ouderen, zonder daarbij andere groepen tekort te doen."
Johan Osté
Johan Osté is afkomstig uit het sociaal domein (Amsterdam) en werkt nu twee jaar bij Staedion op de afdeling Strategie, met wonen & zorg en leefbaarheid als speerpunten. Osté heeft samen met collega’s een Leefbaarheidsstrategie opgesteld.
Wonen en Zorg
Het programma Wonen en Zorg voor ouderen kent vier actielijnen.
1. Passend wonen Zorg voor de basiskwaliteit van seniorenhuisvesting (zoals gelijkvloers).
2. Doorstroming Mensen die niet meer thuis kunnen blijven wonen aan een alternatief (in de buurt) helpen.
3. Nieuwe woon(zorg)concepten Alternatieven om het gat te vullen tussen thuis wonen en het verpleeghuis en rechtdoen aan diverse behoeften van ouderen; b.v. Wonen met een Plus, de Woonzorgchallenge (zie verder onderaan de tekst), maar ook ‘volledig pakket thuis’.
4. Woonomgeving Samen met gemeente, zorg en welzijn inzetten op een seniorvriendelijke woonomgeving met relevante voorzieningen en voldoende ondersteuning voor iedereen, met zo mogelijk cross-overs tussen zorgpartijen.
Wonen met een Plus
Vooral het derde punt uit het programma Wonen en Zorg is opvallend aanwezig in de vorm van het woonconcept Wonen met een Plus. Staedion biedt daarbij een toegankelijke woning in een prettige en veilige woonomgeving dichtbij voorzieningen. Een woonomgeving waarin men elkaar kan ontmoeten, waar activiteiten worden georganiseerd, ook door bewoners onderling en waar diensten en/of zorg kunnen worden afgenomen. Er is daarbij soms sprake van een verstandelijke beperking, toenemende gezondheidsproblematiek, gevoelens van eenzaamheid en/of behoefte aan een veilige woonomgeving. Het eerste Wonen met een Plus-concept is toegepast in het in 2022 geopende Loosduinse Hof.
“De plus in dit concept”, vervolgt Epping, “gaat met name over de diensten en de zorg die wij leveren naast het wonen. Zo is de begane grond in het Loosduinse Hof ook een openbare ruimte waar iedereen elkaar kan ontmoeten, met onder meer een huisarts, fysiotherapie, een thuiszorgkantoor, ruimte voor activiteiten, een restaurant en een koffiehoek.
Het mooie is dat je hier niet alleen woont, maar de voorzieningen ook bijna in huis hebt. Helaas loopt nog niet alles vlekkeloos. Door het deels openbare gebied zijn er diverse bewoners en ‘binnenlopers’, waarbij de veiligheid voor de kwetsbare groep belangrijk wordt. Daarnaast ging de sociaal ondernemer failliet, die het restaurant runde en de huismeester in dienst had.”
“Bij zo’n concept ben je afhankelijk van heel wat spelers”, gaat Osté verder, “en het kost veel tijd voordat je een programmering realiseert die aansluit bij de wensen en behoeften van bewoners. Het is ook lastig om de exploitatie van bijvoorbeeld de ontmoetingsruimte duurzaam te organiseren. Met een subsidie krijg je het vaak wel van de grond, maar het is een taai vraagstuk om dat langjarig goed te doen.”
Doorstroommakelaar
Met een zogeheten doorstroommakelaar probeert Staedion senioren met een (te) grote of een slecht toegankelijke woning (met bijvoorbeeld trappen of hoge drempels) te begeleiden naar een beter toegankelijke nultredenwoning. Osté: “Dus een woning die qua voorzieningen beter geschikt is om langer thuis te blijven wonen. Wanneer er nieuwe, geschikte woningen worden gebouwd, benadert de doorstroommakelaar daarover de senioren in deze wijk. De meeste senioren willen het liefst in hun vertrouwde omgeving blijven wonen. We vragen dan vroegtijdig waarmee wij hen kunnen helpen. Dat werkt veel beter dan wanneer een woning ineens vrijkomt en je binnen een week moet beslissen.”
44.000
Staedion verhuurt 44.000 woningen, winkels, bedrijfsruimten en parkeerplaatsen in de regio Den Haag (Haaglanden). Naast het renoveren en verduurzamen van deze woningen staan er ook 7.500 nieuwe woningen op de rol.
Staedion bezit ongeveer 10.000 goed toegankelijke woningen en kent onder de huurders 8.000 65-plussers. Daarvan woont de helft in een van die 10.000 woningen en dus blijven er grofweg 4.000 goed toegankelijke woningen over, die nu aan een andere doelgroep worden verhuurd. Osté vertelt daarover: “Als je de in- en doorstroom beter organiseert, kunnen veel meer mensen passend wonen. Daarom moeten we onze huurders en hun wensen beter leren kennen. Met behulp van digital twins kennen we onze voorraad woningen steeds beter. Eigenlijk zou je zoiets ook moeten hebben van je huurders, zodat je de voorkeuren beter weet en tijdig kunt inspelen op veranderende woonwensen.”
Als we naar die voorkeuren vragen, staat dan de huisvesting op één of eerder de sociale omgeving en de voorzieningen? Osté gaat verder: “Een belangrijke waarde voor veel ouderen zijn betekenisvolle contacten. In dat licht zijn de percentages van mensen die eenzaamheid ervaren dramatisch. Natuurlijk moeten de randvoorwaarden van een woning goed zijn, zoals ‘gelijkvloers’ of een voldoende grote draaicirkel, maar in de kern gaat het bij veel ouderen om de verbinding met mensen en maatschappij. Ze willen verder een zinvolle bijdrage aan de maatschappij kunnen leveren en regie houden over hun eigen leven.”
“Het liefst”, voegt Epping toe, “willen ouderen in hun huidige woning blijven, ook als het slechter met hen gaat. Verhuizen is echt een enorme hobbel. Afscheid nemen van hun woning, buren en de woonomgeving is een soort rouwproces. Die emotionele rollercoaster wordt heel erg onderschat. Onze doorstroommakelaar begeleidt hen daarbij. Waar kun je naartoe verhuizen en wat zijn de mogelijkheden?”
“Het sturen van die door- en instroom is niet eenvoudig”, vervolgt Osté. “Dat vraagt veel meer dan een doorstroommakelaar. We werken daarom onder andere met een voorrangsregeling. Via het woonruimteverdelingssysteem Woonnet Haaglanden kunnen senioren kiezen uit het aanbod van toegankelijke woningen waarbij zij voorrang krijgen, mits ze een niet-toegankelijke woning achterlaten. Daarnaast moeten we ook kijken hoe we mensen nog beter kunnen helpen bij een verhuizing. Vooral de mensen die daar zelf onvoldoende toe in staat zijn.”
‘Halen en brengen’
Over het aansluiten bij ZorgSaamWonen vertelt Epping ten slotte: “Eerder dit jaar woonde ik enkele evenementen van het platform bij en was heel erg verrast door alle leuke voorbeelden die er in het land zijn. Er waren wel dertig workshops met veel varianten van zorg én wonen. Dan zie je hoe prachtig het soms in de praktijk gaat en daar haal ik heel veel inspiratie uit. Ik vind daarnaast ook dat mensen moeten weten wat wij op dit terrein doen.”
“Staedion is een grote woningcorporatie die grote stappen vooruit durft te zetten. Dat geldt bijvoorbeeld voor leefbaarheid en voor wonen en zorg. Onze Woonzorgchallenge is daarvan een mooi voorbeeld. Al met al is ZorgSaamWonen een heel mooi, praktijkgericht platform, waar wij echt bij willen horen. Wij kunnen hier organisatiebreed, van de afdeling Wonen & Samenleven tot de afdelingen Strategie en Vastgoed, enorm veel van leren. En andersom: wij willen naast halen natuurlijk ook graag brengen.”
Woonzorgchallenge
Staedion ontwikkelt samen met het College van Rijksadviseurs een nieuw instrument voor woningcorporaties om nieuwe vormen van wonen en zorg te realiseren (zowel sociaal als ruimtelijk). Ontwerpteams worden via de Woonzorgchallenge uitgenodigd om een passend en innovatief ontwerp te maken. Deze prijsvraag wordt ontwikkeld én uitgevoerd op een pilotlocatie in Den Haag Zuidwest. Staedion ziet dit als een kans voor het optimaliseren van het ‘samen leven’ van de verschillende bewonersgroepen in het complex in relatie tot elkaar en in relatie tot de buurt. Bovendien worden hierbij vanaf het begin de huurder Middin (gehandicaptenzorg), bewoners van de seniorenflat van Staedion en belangrijke stakeholders uit de buurt nauw betrokken.
