Buitenspelen in vele opzichten essentieel voor het kind
Op een regenachtige donderdag 12 oktober verzamelden zo’n 120 deelnemers zich bij Natuurspeeltuin De Hoef in Leidsche Rijn (Utrecht) voor de jaarlijkse Kennisdag van Speelplan. Ze woonden een plenair gedeelte bij met inspirerende sprekers en verspreiden zich daarna om activerende demo’s te volgen.
Gelukkig buitenspelen
Dave Ensberg-Kleijkers opende als dagvoorzitter de Kennisdag en gaf het woord vervolgens aan Arie Stobbe en Marije Buiter van Speelplan. Zij namen de deelnemers mee in de wereld van ‘Gelukkig Buitenspelen’. Bij gelukkig buitenspelen draait het erom kinderen uit te dagen om buiten te spelen in een omgeving die hen gelukkig maakt.
“Hiervoor zijn meerdere dingen nodig”, vertelt Arie Stobbe. “Denk aan ruimte, uitdaging en vrijheid. Je moet zorgen voor nauwe afstemming met gebruikers, organisaties, ouders, bewoners, beheerders en bestuurders”, legt Stobbe uit. Verder is het belangrijk om het spelen léuk te maken. “We moeten hierbij inzetten op verblijfswaarde, je moet plekken maken waar mensen graag willen zijn. Ook is het belangrijk dat je de gebruiker zelf de ruimte geeft om invulling aan een plek te geven en vooral niet te veel te focussen op de formele speelplek.”
Vrijheid geeft een prettig gevoel, maar kan soms ook zorgen veroorzaken. “De afgelopen decennia zijn er bijvoorbeeld veel meer drukke wegen gekomen, wat spelen niet altijd even makkelijk en veilig maakt”, stelt Marije Buiter. “Verder heeft het ook wel met mindset en generatie te maken; de kinderen van vroeger mochten veel meer dan de kinderen van nu.”
Ook vriendschap en gezondheid zijn belangrijke aspecten die bij het ontwerpen van een speelplek in acht genomen dienen te worden. Als laatst adviseren Buiter en Stobbe om vooral ook te kijken naar het onzichtbare. “Van de kinderen die niet buiten komen tot risico’s als uv-straling en luchtkwaliteit.”
Hersenen en buitenspelen Mark Mieras nam de aanwezigen vervolgens mee in het menselijk brein. “Dave Ensberg-Kleijkers zei dat spel geen doel heeft, maar een doel ís en dat raakte mij enorm”, vertelt Mieras.
“Ik neem jullie mee in wat er gebeurt in de hersenen wanneer kinderen spelen, ze enthousiast zijn. Bij een kind dat plezier heeft, zijn vonkjes in de hersenen te zien. Plezier is een fijnmazig systeem.”
Waar kinderen nog regelmatig bewegen - hoewel dit ook afneemt - bewegen volwassenen vaak minder. “Het is belangrijk om kinderen zo vroeg mogelijk te motiveren om genoeg te bewegen. Een kind dat nu veel beweegt, zal later als volwassene ook meer bewegen. Bewegen is goed in meerdere opzichten”, legt Mieras uit. “Het geheugen werkt namelijk beter na beweging en sporten is natuurlijk goed tegen overgewicht. Dit maakt het in mijn optiek wel raar dat onderwijs veelal zittend gegeven wordt. Sporten en bewegen voegt hersencellen toe, dus laten we dit zeker in ons achterhoofd houden.”
Tot slot raadt Mieras aan om te focussen op beheersoriëntatie. “Het idee van zelfsturend zijn, geeft zelfvertrouwen en zorgt ervoor dat je beter met vervelende situaties om kunt gaan. Zelfregulatie is uiteindelijk belangrijker dan intelligentie als het gaat om succes in het leven.”
Workshoprondes Na het gezamenlijke gedeelte was het tijd voor de eerste vier workshoprondes. Met vier verschillende gekleurde tasjes, die over alle stoelen in de zaal verspreid lagen, werden de groepen van de verschillende rondes ingedeeld.
De Buitenkanskaart, naar een ontwerp van Speelplan, was een van de onderwerpen van de eerste vier workshoprondes. “De Buitenkanskaart maakt in één oogopslag inzichtelijk hoe het staat met de participatie op het gebied van spelen en bewegen in een buurt of wijk. "Er staan sport- en speelplekken geregistreerd op de juiste locatie én het is in deze tool mogelijk om deze plekken te beoordelen of zelf plekken aan te dragen waar je graag een sport- of speelplek gerealiseerd zou willen zien. Op deze manier kunnen burgers zelf meedenken en voldoet een sport- of speelplek aan de wensen van de gebruiker", vertelt Susanne van Rijn, onderzoeker speelruimte bij Speelplan.
Bewegen niet voor iedereen vanzelfsprekend
Maar wat als je verstandelijk of lichamelijk beperkt bent en sporten, spelen en bewegen voor jou niet vanzelfsprekend is? De organisatie InContact Bijzonder maakt zich er sterk voor om te zorgen dat kinderen met én zonder beperking samen kunnen spelen.
“Wij zijn een ouderinitiatief dat zich inzet voor zorg intensieve kinderen en hun ouders door middel van belangenbehartiging en advies. Wij zetten ons daarnaast ervoor in dat de acceptatie van kinderen met een beperking er komt, dat ze niet alleen maar als anders worden gezien maar dat ze mee kunnen doen in sport en spel, ieder op zijn of haar eigen manier. Zodat iedereen mee kan doen en er niemand wordt buitengesloten”, aldus Saida Al Ayachi van In Contact Bijzonder.
Verder waren er workshoprondes over urban sports en pumptracks, een echte trend tegenwoordig. Het mooie aan Urban Sports en pumptracks is dat er relatief weinig voor nodig is. “Zo zijn pumptracks gemakkelijk te realiseren en is het financieel aantrekkelijk”, stelt Tim Smit van Velosolutions. Voor urban sports heb je al helemaal weinig nodig. “Als er maar iets in de openbare ruimte is waar je op kunt klimmen, klauteren of springen, kun je je al uren vermaken met freerunnen bijvoorbeeld”, vertelt freerunner Dave Hogenboom.
Groenblauw spelen Floris Bouma van Speelplan en Stan Krijnen van SNK zoomden in hun workshop in op groenblauwe speelplekken, die steeds meer in opkomst zijn. Het duo nam de deelnemers mee in het hoe en wat van een groenblauwe speelplek en de kansen en bedreigingen. “De belangrijkste reden waarom er steeds meer groenblauwe speelplekken komen, is klimaatverandering”, zegt Bouma. “Er is steeds vaker en op meer plekken sprake van droogte, hitte en wateroverlast. Dit wordt mede veroorzaakt doordat veel plekken voornamelijk bestaan uit tegels en er weinig groen te vinden is.”
Dit kan en moet anders, vinden Bouma en Krijnen. In de presentatie laten ze meerdere voorbeelden zien van hoe zij plekken hebben omgetoverd naar groenblauw. “Groenblauw betekent dat er genoeg groen is en dat de afwatering in orde is, wat weer goed is in het kader van klimaatadaptatie.”
Ten slotte benoemden ze nog een paar veelgemaakte fouten. “Denk hierbij aan het ‘vergeten’ van klimaatadaptatie of het verzaken van uitvoeren van onderhoud. Het is heel belangrijk om hiermee rekening te houden in het ontwerp en de uitvoering, zodat een groenblauwe speelplek echt tot zijn recht komt.”
Ook werden in verschillende workshoprondes het vernieuwde WAS, circulair spelen en samenwerken rondom bewegen op school besproken.
Belang van een actieve leefomgeving Na de lunchpauze was het tijd voor een presentatie van stedenbouwkundige Wendy van Kessel. Zij vertelde over het belang van een actieve leefomgeving. “Een actieve leefomgeving is een sociale en leefbare omgeving. En dit is heel erg belangrijk, want onze alledaagse leefomgeving is de plek waar we de meeste tijd doorbrengen. Juist dáár moet je worden uitgenodigd om naar buiten te gaan.” Van Kessel benadrukt de kloof tussen arm en rijk, en dat het juist in zwakke wijken extra van belang is dat de wijken daar aantrekkelijk zijn en er bezit is van goed geprogrammeerde buitenruimtes. “Daarnaast bewegen kinderen over het algemeen steeds minder, het is ernstig van belang om daar goed op in te zetten.”
Wat het ook niet gemakkelijk maakt, is dat het straatbeeld de laatste decennia sterk veranderd is. “De auto domineert steeds meer het straatbeeld, waardoor ouders al snel hun kinderen verbieden om drukke wegen over te steken, wat ook spelen weer minder gemakkelijk maakt.” Verder adviseert Van Kessel om het kind uit de auto te halen: “Investeer in trage netwerken”, is haar advies. “Met trage netwerken kunnen kinderen op jongere leeftijd zelfstandig naar school. Dit verhoogt het autonome vermogen van het kind én laat het kind meer bewegen en buiten komen.” Na de presentatie van Van Kessel reikte Dave Ensberg-Kleijkers aan verschillende bezoekers haar boek uit.
Afsluiting Ook Jantje Beton onderstreepte in de laatste presentatie van deze Kennisdag het belang van gezonde buurten. Anouk Boslooper: “We moeten samen investeren in een gezonde buurt, een buurt waar alles samenkomt; natuur, bewegen en ontmoeten. Want, de natuur is bevorderlijk voor de sociale cohesie en het is een plek waar je veelzijdig kunt bewegen.”
Een gezonde buurt komt er volgens Jantje Beton door met elkaar in gesprek te gaan en samen te werken: co-creatie dus. “We gaan met de buurtbewoners in gesprek en inventariseren hun wensen en verlangens. Vervolgens gaan we kijken wat er mogelijk is om zo samen tot een zo prettig mogelijke buurt te komen. Want iedereen verdient een prettige buurt om in te verblijven en samen te komen, om te bewegen en om gelukkig te zijn”, besluit Boslooper.
De bezoekers konden aan het begin van de dag hun mooiste speelherinnering inleveren, en daar werd een aantal van uitgekozen. Zo gaf een bezoeker aan lekker vies te worden tijdens het spelen, iets wat tegenwoordig al veel minder vaak mag van de ouders. “Dat maakt het een extra mooie herinnering”, aldus de bezoeker. Als klap op de vuurpijl mocht Dave aan het einde van de dag namens Speelplan een etentje weggeven aan een bezoeker die tijdens de Vakbeurs Openbare Ruimte aan een winactie had meegedaan.
