Samenleven 7 basisprincipes voor een positieve óf negatieve spiraal

Hoewel het ultieme antwoord voor Tijmen vooralsnog ontbreekt, formuleerde hij al wel zeven basisprincipes voor collectief wonen, evenals 40 ontwerppatronen en bundelde ze in een ‘levend’ digitaal boek ’Architecture for Community’. Een gesprek over kennis, kunde, ervaring en een mooie droom.

De relatie gebouw en menselijke interactie fascineert Tijmen. Samen met Philip Krabbendam werkt hij als architect en adviseur voor collectieve woovormen onder de naam CoWonen, en bestudeert hoe mensen hun woonvorm ervaren. “Er zijn duizenden vormen en mogelijkheden denkbaar om het echt te laten werken zoals van te voren is bedacht en verwacht”, weet Tijmen inmiddels, ”maar heb je tien mensen, heb je ook tien verschillende motivaties, en daarmee, verwachtingen.”

“Ik blijf nieuwe antwoorden vinden”, zegt hij. Maar er blijven ook veel vragen. “Je kunt bijvoorbeeld elk slecht gebouw gezellig maken, want het zijn uiteindelijk mensen die die gezelligheid moeten vormgeven. Erken dus dat het complex is om samen te leven. En wees niet naïef door te denken: gooi een gemeenschappelijke ruimte in de plint en dan wordt het goed.”

Het herinnert hem aan wat hij miste tijdens zijn studie Bouwkunde: “Kritische analyses van de relatie tussen gebouw en menselijke interactie kwamen amper aan bod.” Als verklaring daarvoor vermoedt hij dat architecten vooral kijken naar het plan van andere architecten, en veel minder naar de beleefde werkelijkheid van die ontwerpen. “Niets ten nadele van architecten, want er worden de prachtigste ontwerpen gemaakt, ook van gemeenschappelijke ruimten, maar voor een werkende gemeenschap is meer nodig dan een overtuigend ontwerpconcept en een mooi ontwerp.”

In zijn zoektocht naar het mysterie waarom de ene woongemeenschap werkt en de andere niet, komt Tijmen momenteel in zijn boek tot zeven basisprincipes die zowel een positieve, als - bij het min of meer ontbreken ervan - een negatieve spiraal kunnen ontwikkelen.

1. Het eerste principe is het kiezen van de juiste sociaal ruimtelijke schaalniveaus per activiteit. De kernvraag is: Wat wil je delen met wie? Er is dus meer dan privé en collectief. Dat kan meerdere niveaus hebben.

2. Het tweede principe is privacy. Dat gaat in essentie over controle op toegang tot jou en tot de groep. Denk daarbij aan: Wie kijkt door de ramen? Maar ook aan gehorigheid.

3. Het derde principe is het gevoel van eigenaarschap. Als alles van iedereen is, is het van niemand. Investering van tijd, middelen en energie kan tot een positieve of juist negatieve spiraal leiden.

4. Het vierde principe is de ‘klik’. Initiatiefnemers gaan er vaak vanuit dat ze het eens zijn, maar laat dat er liever niet op aankomen. Bespreek goed of je dezelfde invulling geeft aan een samenlevingsvisie, want mensen, visie en gebouw moeten bij elkaar passen.

5. Het vijfde principe betreft ruimte voor de spontane ontmoetingen.

6. Het zesde principe vraagt aandacht voor de ruimte voor geplande ontmoetingen

7. Het laatste principe gaat over de sociale continuïteit. Relaties hebben tijd nodig om te groeien. Houd daar goed rekening mee, met name in seniorencomplexen, waar een enorm verloop kan plaatsvinden, terwijl je in multi-generationele woongroepen in principe van de wieg tot het graf kunt wonen.