Wijktransitie lukt alleen als je een integrale visie formuleert
Tekst: Marvin van Kempen, Beeld: Unica,
Om alle wijken in Nederland te voorzien van duurzame warmte, moet er nog veel werk worden verzet.
De wijktransities vormen voor veel corporaties en gemeenten een ware zoektocht naar geschikte warmtebronnen en de best passende oplossing om vaarwel te zeggen tegen het aardgas. Welke oplossingen zijn kansrijk en welke uitdagingen moeten we de komende jaren het hoofd bieden? We spreken met de experts Bas van Aggelen, Marcel Gehrels en Jan Willem Keur van Unica Energy Solutions en horen hoe zij de energietransitie invullen.
Tekst: Marvin van Kempen, Beeld: Unica
Eerst richten ze zich op wellicht de belangrijkste en meest actuele horde die we moeten nemen om wijken te voorzien van duurzame warmte en energie: de congestie. “Het elektriciteitsnet zit op verschillende plekken in Nederland vol en ook in de bodem wordt de ruimte voor bijvoorbeeld warmtekoudeopslag steeds nijpender”, weet Keur. “Een van de routes die we kunnen nemen om wijken van het aardgas af te halen, is de all-electric route. Als we woningen aansluiten op warmtepompen, dan heeft dat een effect op het elektriciteitsnetwerk, dat al flink onder druk staat. Op verschillende locaties in Nederland kunnen al geen zonneparken worden gebouwd, omdat er geen capaciteit meer is.”
Lokale energieopslag essentieel
Toch zijn er verschillende oplossingen voor het congestieprobleem die de druk wat van de ‘gasketel’ kunnen afhalen. Een eerste is de opslag van elektriciteit in bijvoorbeeld (auto)accu’s of batterijen. Denk ook aan de warmte in warmtenetten, al dan niet gecombineerd met ondergrondse warmte- en koudeopslag (WKO).
Daarnaast kan er meer gebruik worden gemaakt van thermische daken, gecombineerd met lokale elektriciteitsopwekking. Om die beweging te versnellen ziet Gehrels een belangrijke rol weggelegd voor Unica: “Omdat het elektriciteitsnetwerk de komende jaren meer en meer onder druk staat, wordt het nóg essentiëler om lokale energieopslag toe te passen. We gaan minder fossiele brandstoffen gebruiken en op termijn nemen we zelfs compleet afscheid hiervan, waardoor we meer op ons elektriciteitsnetwerk moeten vertrouwen. Sla de duurzame energie die je opwekt lokaal op en geef die af wanneer het nodig is.”
Onverminderd belangrijk blijft het zoveel mogelijk beperken van de warmtevraag, om de vraag naar elektriciteit te minimaliseren. “Dat bereik je onder andere door goed te kijken naar de Trias Energetica en het beperken van je warmtevraag met goede isolatie”, vervolgt Van Aggelen. “Daarnaast dient de lokale situatie goed in kaart te worden gebracht. Welke energiebronnen zijn lokaal voorhanden of te benutten en sluiten op die locatie het beste aan op de energievraag. De oplossing voor een wijk is gebaseerd op de lokale mogelijkheden. Het is dus vaak maatwerk en een combinatie van oplossingen en technieken die het beste resultaat geeft.”
Inspelen op voorspellingen
Ook slim energiemanagement en het afstemmen van vraag en aanbod van duurzame energie vervult een essentiële rol om de congestie op het net te verminderen. “Daarvoor maken we gebruik van verschillende datastromen die situaties helpen voorspellen, zoals weerinformatie”, gaat Gehrels verder. “Door modellen te maken op basis van simulaties kunnen we helpen voorspellen wanneer de druk op het elektriciteitsnet hoog is en wanneer we energie inkopen of juist willen aanbieden.”
De uitwisseling van energie neemt de komende jaren naar verwachting flink toe. Energiehubs, die duurzame energie vervoeren naar verschillende gebouwen, krijgen een belangrijkere rol. “Daarvoor is samenwerking met onder andere gemeenten cruciaal om dit op de juiste manier in de omgeving in te passen. We zien daar kansen om onze ervaring in te zetten om duurzame energiecentrales te bouwen.”
Energiecentrale en innovatie rondom collectieve installaties
Dat zien we bijvoorbeeld terug in een gemeente in de provincie Gelderland, waar Unica gevraagd werd om verduurzaming naar een hoger niveau te brengen. “Daar zijn we aan de slag gegaan met het ontwerp van een energiecentrale voor een warmtenet, waarbij de warmte die is bedoeld voor 400 woningen uit de jaren 50 en 60, voor minimaal 80% wordt opgewekt met hoogtemperatuur warmtepompen”, aldus Gehrels. In de provincie Friesland zien we vervolgens een gemeente die op een innovatieve manier een collectieve installatie inzet voor warmte. “Dankzij het gebruik van water uit een nabijgelegen meer om warmte te bieden”, vervolgt hij. “Door de juiste vraag te stellen weten we innovaties in te zetten om een toekomstbestendige wijk te creëren.”
Beloning voor geleverde kennis
Om alle wijken in Nederland te voorzien van duurzame warmte, moet er nog veel werk worden verzet. Om het tempo op te schroeven, kunnen overheden dat stimuleren door projecten op een innovatieve manier aan te vliegen en projectpartners onderdeel te maken van de transitie. Keur ziet daar nog wel een uitdaging voor de vraagzijde van de markt: beloon investeringen van tijd en energie in aanbestedingstrajecten op een andere manier.
“Nu zien we nog te vaak dat er geen of onvoldoende beloning is, als je inschrijft en je kennis deelt. Dat terwijl de investeringen in calculatie en engineering niet gering zijn en vrijwel iedere organisatie te maken heeft met een tekort aan professionals. Alle kennis die je aangereikt krijgt, draagt bij aan een betere oplossing voor de eindgebruiker én de opdrachtgever, dat mag dus best vergoed worden.”
Integraliteit en TCO-benadering
Keur ziet ook een veranderende rol voor Unica Energy Solutions, die inspeelt op een verschuiving in de verticale keten: “We gaan steeds meer toe naar het formuleren van een integrale verduurzamingsvisie, die we in sommige gevallen al direct met de opdrachtgever bespreken. Mijn advies is om een concurrentiegerichte dialoog te laten plaatsvinden, waarbij iedere deelnemer een basiswaarde krijgt voor de gedane investering. Een deel van de oplossing voor een versnelling van de energietransitie schuilt onder andere in betere aanbestedingsregels voor duurzame technieken.”
Een ander puzzelstukje is de bereidheid om meer in te zetten op een betere en duurzame businesscase: “We moeten als sector en opdrachtgevers meer naar de lange termijn gaan kijken, waardoor innovatieve oplossingen een bijdrage kunnen leveren aan blijvende toekomstbestendigheid”, besluit Keur. “Dat vraagt om anders kijken naar de integraliteit van je oplossing én het niet blindstaren op investeringen, maar ook op de opbrengst. Zet dus in op Total Cost of Ownership (TCO), pak in partnerverband vraagstukken rondom de energietransitie op en ontwerp installaties flexibel om op toekomstige omstandigheden in te spelen.”
Jan Willem Keur, directeur, Unica Energy Solutions: “Zet in op Total Cost of Ownership (TCO) en pak in partnerverband vraagstukken rondom de energietransitie op.”
Marcel Gehrels, ontwikkelaar Duurzame Energie, Unica Energy Solutions: “Warmtenetten kunnen voor de bestaande bouw een goed alternatief zijn voor het aardgas in woningen. Ze kunnen de druk op het elektriciteitsnet sterk verminderen, maar vergen een grote inspanning om afnemers aan te sluiten. De warmteopwekking kan dan ingezet worden als energiehub in een slim netwerk, waarbij grote warmtepompen efficiënt warmte kunnen bereiden. Elektriciteit kan op basis van weersvoorspellingen en energiebeurs-gekoppelde regelingen voor deze warmtepompen op een optimaal moment wordt gebruikt.”
Bas van Aggelen, manager operations, Unica Energy Solutions: “Kijk eerst goed naar de Trias Energetica en het beperken van je energievraag, bijvoorbeeld met goede isolatie. Richt je aandacht vervolgens op de lokale omstandigheden en kies voor de daarbij best passende combinatie van beschikbare opwekkings- en afgiftetechnieken. Maatwerk is vakwerk!”