Hoe de gemeente Utrecht haar asfalt een verjongingskuur geeft
Rijkswaterstaat (RWS) valideerde in 2022 de eerste ‘verjongingscrème waarmee de levensduur van asfalt kan worden verlengd. In de loop van datzelfde jaar werd de crème voor het eerst ingezet op het RWS-wegennet. Gemeenten sproeien de crème al langer op hun wegen, zoals bijvoorbeeld Utrecht. We vroegen Gera Vermeer van de gemeente en Frank van Balken van Royal HaskoningDHV (RHDHV) naar de ervaring met de crème op gemeentelijke wegen.
Gemeenten beheren 80 procent van het Nederlandse wegennet. Hiervan bestaat 58 procent uit asfalt. Duurzaam beheer van gemeentelijke asfaltwegen kan daarom een groot verschil maken. Het toepassen van verjongingscrème op deze asfaltverhardingen is een van de nieuwe innovaties die gebruikt wordt om de levensduur van asfalt kan verlengen. Die crème is geschikt voor het meer open asfalt, voor geluidsreducerende asfaltmengsels, vertelt Frank van Balken. De specialist wegbeheer bij RHDHV was indertijd gedetacheerd bij de gemeente Utrecht waar hij het gebruik van de crème initieerde.
“De crème wordt in Utrecht met name toegepast op wegen met geluidsreducerend asfalt."
"Deze asfaltmengsels hebben een open structuur waarmee het geluid wordt verminderd”, legt Van Balken uit. “Nadeel is dat er uit die open deklagen makkelijk een steentje uitwipt, dus de levensduur van zo’n deklaag is een stuk lager, dat kan bijna de helft schelen.”
Duurzamer en goedkoper
De verjongingscrème is daarom een interessant middel. Door de toevoeging van de crème wordt de bitumen verjongd en weer flexibel, waardoor steentjes langer beter blijven zitten en deklaag jaren langer meegaat. Je verlengt dus de levensduur van het asfalt, waardoor je het minder vaak hoeft te vervangen, wat duurzamer en goedkoper is en minder verkeershinder door grootschalig onderhoud oplevert.
Hoewel RWS het voor haar rijkswegen in 2022 valideerde, was het voor gemeenten al eerder toegepast. “We hebben op meerdere wegen binnen de gemeente goede ervaringen. Pilots laten zien dat de levensduur van de asfaltdeklaag met minimaal drie jaar werd verlengd”, zegt Van Balken.
Het inzetten van een dergelijke innovatie past bij de gemeente Utrecht, zegt Gera Vermeer, senior vakspecialist beleid en programma wegen. “We hebben een grote duurzaamheidsopgave voor 2030-2050 om naar een circulaire omgeving te gaan en de tijd van pionieren is voorbij. We moeten gewoon nu stappen gaan zetten, dus dat betekent ook dat je in gaat steken op bewezen paden in die transformatie; zowel het hergebruik van grondstoffen, het levensduurverlengend onderhoud en de temperatuur van het asfalt verlagen. In die transitiepaden van verduurzaming past die verjongingscrème ook heel erg goed.”
‘Een verjongingskuur is in de eerste plaats duurzaamheidswinst en ten tweede scheelt het je in kosten omdat je de deklaag minder snel hoeft te vervangen’
Potentie van ruim 600.000 vierkante meter
De gemeente Utrecht heeft een areaal van 3,6 miljoen vierkante meter asfalt: 3 miljoen betreft regulier asfalt, waarvan de helft in woonstraten en 30km zones ligt. Vermeer: “Die omvang gaat de komende jaren significant afnemen door de transitie naar de 30 kilometer inrichting. Het asfalt in woonstraten gaat eruit en klinkerverharding erin. Dat gaat stapsgewijs aan de hand van onderhouds- en herinrichtingsplannen. Op de stroomwegen waar de verkeersintensiteit hoger is en de belasting met buslijnen en vrachtverkeer zwaarder is, houden we wel asfalt.’
Op de overige ruim 600.000 vierkante meter liggen de geluidsreducerende deklagen, het potentiele oppervlak waarop de verjongingscrème zou kunnen worden ingezet. Utrecht deed dat in 2016 voor het eerst, op initiatief van de bij de gemeente gedetacheerde Van Balken. Hij paste het toe op de Karl Marx- en de Albert Schweitzerdreef, de noordelijke rondweg die bij Overvecht richting Maarssen parallel aan de A27 loopt.
“Daar hadden we die geluidsreducerende laag aangebracht, die minimaal acht jaar zou moeten blijven liggen. Maar na zes jaar bleek de weg op enkele plekken al ernstige schade te vertonen. We hebben toen de echt slecht stukken herstelt. De andere stukken voldeden nog net, maar daar zat wel het risico op dat die ook binnen een jaar slechter zouden worden. Deze stukken hebben we toen met de verjongingscrème laten behandelen, in de hoop dat we die twee garantiejaren nog konden overbruggen. Maar het ligt er nu, zes jaar later, nog steeds. Pas nu begint het een beetje zodanig te worden dat we actie moeten ondernemen. Maar dus echt pas zes jaar later, dat is een significante levensduurverlenging. Er was ook een duidelijk verschil tussen vakken die we wel en niet hadden behandeld, dat bewijst wel dat het product werkt.”
De werking van de crème
Hoe werkt het product nu precies? Bij open asfalt wordt het bitumen na verloop van tijd steeds brosser. Om dat weer soepel te maken en het een betere hechting te geven, is de crème ontwikkeld. Deze breng je aan op het asfalt, waar het in de holle ruimtes binnendringt en het bitumen herstelt. “Dat aanbrengen levert minimale hinder op”, zegt Van Balken. “je moet de weg wel eenmalig afsluiten, maar dat is geen kwestie van dagen. Dat gaat heel snel en je kunt er ook zo weer overheen.”
“Wat we bijvoorbeeld in Utrecht ook wel doen is alleen de rechterrijstrook behandelen. Die wordt door vrachtverkeer zwaarder belast en gaat eerder kapot dan de naastgelegen rijstrook. Door de verjongingscreme zorgen we ervoor dat de rechterrijstrook langer goed blijft en later aan onderhoud toe is. Door deze toepassing kunnen de rijstroken samen in een keer worden aangepakt.”
Een geluidsreducerende deklaag gaat tussen de acht en tien jaar mee, schat Van Balken. “Na circa vijf jaar, als het wat begint te verouderen, smeer je de crème erop.” Hij rekent voor dat wanneer je de levensduur met één jaar verlengt, je kostenneutraal bezig bent. “We gaan er nu vanuit dat een verjongingskuur de levensduur van een mengsel als een asfaltdeklaag met drie tot vier jaar kan verlengen. Dat is in de eerste plaats duurzaamheidswinst en ten tweede scheelt het je in kosten omdat je de deklaag minder snel hoeft te vervangen.”
Als er al een nadeel valt te benoemen is het dat die winst aan de voorkant onzichtbaar is, zeggen Vermeer en Van Balken. Je geeft geld uit aan onderhoud van iets dat nog goed is en waarvan je niet meteen ziet wat het doet, waardoor het moeilijk kan zijn om de handen voor die investering op elkaar te krijgen.
‘Je geeft veel geld uit aan iets waarvan je nog moet zien dat het zich terugbetaalt. Maar in een transitie naar een circulaire economie moet je ook lef tonen’
Opgenomen in onderhoudsbestek
Utrecht is tevreden over de crème, zegt Vermeer. “Het heeft zich bij ons bewezen en ik hoor van de provincie dezelfde geluiden, zelfs op kruispunten. We hebben ook in ons onderhoudsbestek staan dat we het gaan gebruiken.”
Ze snapt dat andere gemeenten soms nog terughoudend zijn met het toepassen van de crème. “Je geeft veel geld uit aan iets waarvan je nog moet zien dat het zich terugbetaalt. Aan de andere kant moet je in een transitie naar een circulaire economie ook stappen durven zetten, je moet een beetje lef tonen.”
Vermeer wil hierin als grotere gemeente ook een voorbeeld zijn. "Vaak lenen de diversiteit aan type wegen en verkeersintensiteiten in een grotere gemeente ook voor het faciliteren van innovaties en opdoen van ervaring. Uiteindelijk we hebben elkaar nodig om het verschil te gaan maken."