Het is hier: Blue Zone in Blue Zwolle
Met een staande ovatie sloot het eerste, landelijke Blue Zone Festival in Zwolle. Blue Zwolle, stad van blauwvingers én sinds 20 juni voor zo’n 300 professionals in wonen, welzijn, zorg en gezonde leefomgevingen, nu ook de ‘stad van een blauwe vuist en een blauw hart’. Samen zoeken de festivalbezoekers naar het recept voor blue zones; daar waar je gezien en gekend wordt en gelukkig, zelfstandig oud kunt worden. De afsluiting kon niet passender: vrouwen die elkaar ’s ochtends nog niet kenden, studeerden tijdens een workshop een ontroerend, want treffend, strijdlied in: ‘Ben je op zoek naar een plek, dan kun je stoppen met zoeken, want dit is je stek: Blue Zone’. Gemeenschapskracht in zuivere vorm: het kan, het is en het is hier.
Foto's: Ewald Geerdink
Professionals van allerlei pluimage - van vastgoedontwikkelaar tot bioboer, van community builder tot filosoof – namen deel aan het eerste Blue Zone Festival. En hier blijft het niet bij. Er is interesse, er is urgentie, er zijn vraagstukken, en vooral, er is energie, zo blijkt op dit Festival. “We gaan door”, was dan ook de logische en unanieme conclusie van de drie initiatiefnemers Alex Sievers, Partner en (concept)ontwikkelaar bij Beyond Now, hospitality-expert Jerry Blekkenhorst van Den Ham Blue en Harald Jansen, Acquire, uitgever van het platform ZorgSaamWonen.
Visies
Dagvoorzitter Sacha de Boer, bekend van het achtuurjournaal, én van een reportage over de blue zone op Sardinië, vatte aan het eind van het programma de visies van de keynotespeakers samen. Zo leerde hoogleraar demografie Michel Poulain dat het ultieme recept voor ‘zijn’ blue zones nog niet is gevonden, maar er zijn al wel belangrijke factoren bekend: lifestyle, gezond eten, preventie, en, benadrukt hij: “Houd ouderen erbij.” Uiteindelijk gaat het volgens hem om: ‘live’ en ‘love’.
Gezondheidsramp
Arts en wetenschapper Rudi Westendorp biedt een ander perspectief: Als je naar de stijging van onze gemiddelde levensverwachting kijkt, dan leven we al in een blue zone. Toch waarschuwt hij, want in onze wereld is geld een belangrijke factor voor gezond oud worden. En dat betekent ook dat mensen met een gebrek aan geld in het tegenovergestelde terecht kunnen komen. Hij noemt dat ‘black holes’. Geef dit aandacht, is zijn boodschap en verwijst naar het recente Manifest van de Samenwerkende Gezondheidsfondsen, GSF, dat extreme gezondheidsverschillen beschrijft en een gezondheidsramp vreest. (zie leestips onderaan).
Michel Poulain
De volgende spreker met een indrukwekkend verhaal was emeritus hoogleraar Erkki Vartiainen van het Finse Institute for Health and Welfare (THL). Hij vertelde over het North Karelia project: een breed opgezette, jarenlange campagne om de levensstijl van mensen te veranderen.
En met groot succes: in een gebied met een opvallend hoog aantal hart- en vaatziektes bracht een gezamenlijke campagne voor gezond leven en eten, een daling van 82%-84% teweeg. Aan de campagne deden onder meer bedrijven mee die minder zout in hun producten verwerkten. (leestips).
Panelgesprek
Panel
Alex Sievers, opende namens de initiatiefnemers het congres met een duidelijk doel: "We willen een beweging organiseren. En we gaan in op de hoe-vraag: Hoe vinden we cross-overs, hoe leren we voorbij onze eigen grenzen te kijken? En begrijpen we goed dat blue zones in feite gaan over gezonde leefomgevingen? Drie Festivalpartners van het eerste uur verwoordden in het openings-panelgesprek hun actieve aandeel in blue zones. Wethouder Dorrit de Jong van de gemeente Zwolle -“Een gezonde leefomgeving is onze missie”-, Victorine de Graaf van Hogeschool Windesheim - “We zijn bezig met een gezonde leefomgeving in Salland. En merken dat het 'eng' is geworden om naar buren te stappen" - en Michel van Schaik van de Rabobank: “Wij steunen bewegingen van onderaf, zodat blue zone het nieuwe normaal gaat worden.”
Sessies
Gedurende de festivaldag was er een keur aan kennissessies, workshops, masterclasses, beweeglessen, kunst- en welzijnsmomenten, groenlessen en inspiratiesessies. Een kleine greep uit een ‘bont’ Festivalmenu dat wel heel bewust alle facetten van bleu zones liet zien:
Masterclass: ‘We zijn allemaal van de afdeling Gezond en Gelukkig leven’
Vincent Luyendijk van Horizons laat zien dat we in de slag om de ruimte, functies slim moeten combineren, de dominantie van de auto moeten temperen en plekken voor mensen moeten inrichten met bouwstenen van een gezonde leefomgeving. Lees meer
Workshop: Wat laat jij na?
Jelmer Hoogzaad is expert circulaire economie en oprichter van Shifting Paradigms. Hij laat de deelnemers via een werkvorm nadenken over hun behoeftes in het leven en de impact op onze ecologische voetafdruk. Het leidt tot mooie gesprekken. Lees meer
Workshop: Ontdek de geheimen van Sardinië
Adviseur en trainer Jan Luursema van MaPALaNa is al 30 jaar actief in de wereld van de gezondheidszorg. Hij vindt dat er verandering nodig is: We moeten gezonder ouder worden. Hier heeft hij zelf onderzoek naar gedaan op Sardinië, een van de blue zones op de wereld. Hier wonen meer 100-plussers dan gemiddeld. Lees meer
Inspiratiesessie Beweging Van ‘zorg’ naar ‘gewoon leven’
Zorgkantoor Zilveren Kruis wil samen met zorgkantoren en zorgorganisaties ‘het gewone leven leidend maken’. Met het concept ‘vertrouwd thuis’ is het de bedoeling dat zorgorganisaties aansluiten op wat er al gebeurt in de gemeenschappen en geen taken overnemen als dat niet hoeft. Lees meer
Workshop: Hoe kunnen we van een lokale migranten(ouderen)gemeenschap een blue zone maken?
Lucia Lameiro Garcia van SOMNL, Samen voor ouderen met een migratieachtergrond, en Petra van Loon van de Nederlandse Organisatie Vrijwilligers weten het antwoord:
met het programma sociaal vitaal in kleur komen oudere migranten in beweging, raken zij met elkaar in gesprek en wordt gezond gedrag gestimuleerd. Lees meer
Workshop: Waar zijn we thuis?
Schrijfster en filosofe Joke Hermsen vertelt wat er in filosofische zin nodig is om je geborgen te voelen. Geïnspireerd door werken van onder andere Hannah Arendt, Plato, Simone Weil en Oosterse filosofen, legt zij uit dat we voor onze eigen ziel moeten zorgen om ons thuis te voelen en écht met anderen te verbinden.” Lees meer
En verder
Ook in de overige sessies gaven experts inzicht in hun visies, missies en activiteiten op allerlei gebieden van ruimtelijke ordening tot voeding en bewegen. ZorgSaamWonen zal er in de aanloop naar het volgende Blue Zone Festival aandacht aan besteden en de afzonderlijke ontwikkelingen volgen.
Dagvoorzitter Sacha de Boer vraagt de deelnemers naar reacties
Indrukken
Op de vraag van de dagvoorzitter naar de indrukken van deze dag, zegt Marja van Reijn: “We moeten kennis delen, elkaar kunnen vinden en bij elkaar op bezoek kunnen gaan. Er gebeurt al zoveel, maar er is ook nog zoveel te leren.” Een zaalgenoot zegt onder de indruk te zijn van de wijkbedrijven in het Arnhemse Spijkerkwartier die onder meer oesterzwammen kweken en verkopen, waardoor wederkerigheid ontstaat. Sacha de Boer zelf herinnert zich een moestuinproject in Kopenhagen waar vrouwen met een migratieachtergrond in een gezamenlijke moestuin aan de slag gingen. Zij kwamen letterlijk in beweging en zetten vervolgens een grotere sociale beweging in gang. Deelnemer Hugo van den Beld was onder de indruk van de lezing van Joke Hermsen. Hij leerde er dat je je ziel kunt onderhouden met kunst, cultuur en literatuur. “Dat aspect is in onze professionele wereld een beetje ondergesneeuwd”, erkent hij. Maar ook dat is belangrijk in een blue zone.
Pre-event
Op woensdagmiddag 19 juni begon het Blue Zone Festival al voor zo’n 70 bezoekers, waaronder de zes genomineerden voor de Blue Zone Festival Awards in de Zwolse ‘Kas van Kaat’. Dit is een mini-blue zone op het gebied van groenten en fruit in een zorgzaam eco-systeem waar mensen met een lichte beperking zich kunnen bekwamen in kweken, oogsten, koken en serveren, evenals in ambachten en kunst.
Aan negen tafels verdiepten de deelnemers er zich naar keuze in een van de ingrediënten voor een blue zone: wonen en woonvormen, bewegen, natuur, gezondheid en welzijn, zorg en preventie, zingeving, sociale interactie, samenwerking in leefbaarheid en ten slotte een tafel zonder thema, maar over blue zone in de breedte.
Blue Zone Festival Award
Tijdens de tafelgesprekken werd een viergangenmenu geserveerd, waarbij iedere nieuwe ronde werd ‘opgeluisterd’ door twee pitches van de zes genomineerden voor de twee Blue Zone Festival Awards. Eén award werd uitgereikt voor het meest inspirerende en navolgbare Blue Zone project op het gebied van sociale interventies. En de tweede voor een Blue Zone vastgoedontwikkeling. Niemand minder dan Michel Poulain, de grondlegger en naamgever van Blue Zones, reikte de prijzen uit. Hij markeerde ooit, na een studie, met een blauw potlood diverse locaties met opvallend veel honderdplussers. “En zo noemde ik ze blue zones”, ontboezemde hij.
Ook op eigen wijze maakte Michel Poulain de prijswinnaars bekend. Eerst de derde prijs, dan de eerste en tot slot de tweede prijs die daardoor het slotapplaus ten deel viel. Europa’s langste hinkelpad van maar liefst 2 kilometer, als resultaat van een burgerinitiatief in de wijk Slangenbeek in Hengelo om mensen meer te laten bewegen, maakte diepe indruk op de jury.
En kreeg hiervoor de Award voor sociale interventies. De Award voor het meest inspirerende vastgoedproject ging naar het grootschalige Utrechtse ‘gezonde’ gebiedsontwikkelingsproject Cartesius. Dit project voorziet in woningen voor een brede mix aan bewoners en een begeleidend effect-studietraject.
De winnaars ontvingen de voor het eerst uitgereikte blauwkleurige en spiraalvormige Blue Zone Festival Award, gemaakt door Kees Huigen. Met deze kunstwerken verbeeldt hij de vrijheid van mensen om letterlijk een draai aan het leven te geven, om de leefomgeving te optimaliseren en ruimte te geven aan de factoren die werkelijk van belang zijn voor welbevinden: innerlijke rust en vrede. Michael Poulain zelf, was onder de indruk van de genomineerde projecten en van de gesprekken die hij deze middag met de vele experts voerde. “Zo veel mensen die bezig zijn met blue zones”, riep hij verbaasd: “Amazing.”
De initiatiefnemers
Gastheer voor het eerste Blue Zone Festival was de gemeente Zwolle. Sander Oosterhuis, programmamanager Wonen en Zorg zegt actief op zoek te zijn naar nieuwe voorbeelden van collectief wonen. “Wij geloven in communities” zegt hij en toont de Zwolse video ‘Samen Leven’ (leestips). (Mede)initiatiefnemer Jerry Blekkenhorst is gastheer van beroep. Hij is ervan overtuigd dat horecagelegenheden bij uitstek bijdragen aan blue zones. “Een blue zone zonder gastvrijheid is geen blue zone“, zegt hij. Initiatiefnemer Alex Sievers van Beyond Now organiseerde een studiereis naar de Japanse blue zone op Okinawa. Dit inspireerde hem om een beweging te starten naar blue zones in Nederland. “Ik zag er mensen van 90-plus hun tijd en geld niet aan hun huis besteden, maar aan de sociale wereld. Dat leert hem dat in blue zones, niet de mens, maar de samenleving centraal staat. “Dat besef is hier wat weggezakt.” Maar hij ziet het ook weer opbloeien in ‘zijn’ collectieve woonprojecten. “Bewoners zeggen: ‘We gedragen ons nu anders omdat we anders wonen’.” Beide initiatiefnemers namen op 20 juni “meer dan tevreden” afscheid van Blue Zwolle. Wordt vervolgd.
Meer lezen:
Zwolse video Samen leven
Manifest GSF: Gezondheidsramp op komst
Erkki Vartiainen: The North Karelia-project
De zes genomineerde projecten uit zeventien inzendingen:
- Cartesius
- Slangenbeek gezond
- Kas en Co, meergeneratieproject
- De dorpsondersteuners in Dinkelland
- Project Dennenheuvel van klooster tot woongemeenschap
- Beleef- en speeltuin: Het Twiskehuis