Over de positieve gezondheidsbenadering en ggz in de wijk
Een spinnenweb veranderde het leven van Jan Berndsen, ambassadeur van het Instituut voor Positieve Gezondheid (IPH). Hij is 35 jaar werkzaam geweest in de geestelijke gezondheidzorg, onder meer als bestuurder van Lister. Daar richtte hij zich op de herstelbeweging: kijken wat mensen met psychiatrische aandoeningen wel kunnen en de regie bij hen laten. Hij kwam in aanraking met de positieve gezondheidsbeweging, waarbij eveneens uitgegaan wordt van wat mensen wél kunnen en de mens integraal wordt gezien, niet alleen als een patiënt.
Het spinnenweb is het gespreksinstrument dat wordt gebruikt bij de benadering. Hierin staan zes dimensies van de benadering uitgewerkt: lichamelijk, sociaal en dagelijks functioneren, mentaal welbevinden, kwaliteit van leven en zingeving. Jan heeft het spinnenweb zelf meerdere malen ter hand genomen en kwam op een gegeven moment tot de conclusie dat hij andere accenten wilde leggen in zijn leven. Jan: ‘Ik ben gestopt als bestuurder en doe nu andere dingen. Zo zet ik me graag in voor de verbinding tussen de positieve gezondheidsbenadering en ggz in de wijk. Zowel bij de herstelbeweging als bij de positieve gezondheidsbenadering is het uitgangspunt dat een aandoening het leven niet overheerst. Het richt zich op wat mogelijk is. Mensen zijn meer dan hun ziekten. Kijk naar de hele mens.’
Betekenisvol leven
Voor Chris Nijboer heeft de herstelbeweging veel betekend. Ze is gezondheidswetenschapper met ervaringsdeskundigheid en trainer Positieve Gezondheid. ‘Het gaat in de herstelbeweging om betekenisvol leven, om zingeving en veerkracht. Mentaal welzijn is de basis.’ Jan vult aan: ‘Het mooie is dat de herstelbeweging vanuit de cliënten zelf is ontstaan. Niet vanachter een bureau door een beleidsmedewerker.’ Zowel bij de herstelbeweging als bij de positieve gezondheid is de omgeving belangrijk. ‘Mensen met psychische problemen die in de wijk wonen, moeten goed begeleid worden.’ Vaak is hier te weinig tijd voor en dat is zorgelijk. Volgens Jan is het nodig om een goede infrastructuur neer te zetten. ‘Tussen een instelling en het zelfstandig wonen, zit een groot gat. We zijn in Utrecht bezig om meer ggz in de wijk te krijgen. We hebben 16 wijkgerichte ggz-teams. De nadruk ligt hierbij op aandacht voor het individu en de naasten. Je hebt het probleem altijd in relatie tot de naaste.’ Chris: ‘Soms is de naaste van dat moment niet de meest geschikte persoon voor de cliënt om bij een hersteltraject te betrekken. Dan moet men op zoek naar een andere vertrouwenspersoon voor de cliënt.’ Verder is het belangrijk buurtbewoners te betrekken als er een woonproject voor mensen met psychische problemen in de wijk komt of als er mensen in de wijk komen wonen die hulp nodig hebben. Onbekend maakt onbemind. Elkaar kennen en weten te vinden kan zoveel betekenen en angst wegnemen. ‘We moeten accepteren dat mentale kwetsbaarheid bij het leven hoort. Een kwart van de Nederlanders maakt een periode mee waarin zij psychische problemen hebben’, zegt Jan.
Mentaal fitnesscentrum
In de wijk Leidsche Rijn in Utrecht draait het eerste buurtinitiatief in Nederland dat volledig uitgaat van Positieve Gezondheid. Het project heeft de veelzeggende naam: Indekerngezond. Dit is een wijkinitiatief, helemaal voor en door de buurt. Buurtbewoners leren het gedachtegoed van Positieve Gezondheid kennen en doen er ervaring mee op, zodat zij in staat zijn om hun eigen gezondheid te beïnvloeden en regie te voeren over hun leven. En men helpt elkaar verder als men ergens hulp bij nodig heeft. Dat doet men niet door iets van een ander over te nemen, maar door de ander bewuster te maken van wat hij zelf kan doen. Hierdoor behoudt men zijn eigen regie. Bij Indekerngezond zijn workshop- en vergaderruimtes te huur, en kunnen mensen werken, koffie drinken en aan activiteiten meedoen. Ook kan men zelf initiatieven opzetten. Het aanbod aan initiatieven is divers, bijvoorbeeld over omgaan met pijn, gezonde voeding, beweging en burn-outpreventie. Ook kan men er een algemene workshop Positieve Gezondheid volgen. Vrijwilligers houden dit centrum draaiende. Chris is lid van het kernteam van Indekerngezond. Zij is erg blij met dit wijkproject. ‘Indekerngezond is een hele laagdrempelige plek waar mensen zich kunnen ontwikkelen en met elkaar kunnen verbinden. Je kan jezelf krachtig én kwetsbaar opstellen. Ik zie hoe positief dit uitpakt bij de mensen die hier komen’, aldus Chris. Jan: ‘Het is een mentaal fitnesscentrum. Je kunt er aan je gezondheid werken zonder patiënt te zijn. Een inspiratiebron voor Indekerngezond zijn de Blue Zones. Dit zijn gebieden in de wereld waar mensen langer en gezonder leven doordat mensen natuurlijk bewegen, gezond eten, een ideaal hebben en mensen om dat ideaal mee te verwezenlijken. Chris: ‘Daar zie je het integrale perspectief ook in terug. Het gaat om zoveel meer dan enkel een gezonde leefstijl.'
Verbindingsfestival Gezonde Stad
Jan en Chris verzorgen op het Verbindingsfestival Gezonde Stad, dat Acquire op 22 april organiseert, een sessie over positieve gezondheid. In de eerste sessie vertellen zij over het concept positieve gezondheid en ggz in de wijk. In de tweede sessie komt het spinnenweb aan de orde en kunnen deelnemers de test zelf doen. Bemachtig je ticket voor het Verbindingsfestival >>
Wat is Positieve Gezondheid?
Positieve Gezondheid is een bredere kijk op gezondheid, uitgewerkt in zes dimensies, namelijk lichaamsfuncties, mentaal welbevinden, zingeving, kwaliteit van leven, meedoen en dagelijks functioneren. Het is ontwikkeld door voormalig arts en onderzoeker Machteld Huber. Met de bredere benadering draag je bij aan het vermogen van mensen om met de fysieke, emotionele en sociale uitdagingen in het leven om te gaan. Én om zo veel mogelijk eigen regie te voeren. Het accent ligt niet op ziekte. Maar op mensen zelf, op hun veerkracht en op wat hun leven betekenisvol maakt. Mensen kunnen een vragenlijst invullen waarmee zij zicht krijgen op de manier waarop zij hun gezondheid ervaren, wat zij belangrijk vinden en eventueel zouden willen veranderen. En wat een eerste stap kan zijn.