Ontwikkelen op waarden, niet op belangen
Interview met Gerda Deekens, directeur van MAEX
Tekst: Reinoud Schaatsbergen
Om prangende thema’s als klimaatadaptatie en de energietransitie het hoofd te bieden, hebben we de samenleving nodig. Daar is Gerda Deekens, directeur van MAEX, heilig van overtuigd. MAEX biedt maatschappelijke initiatieven de mogelijkheid hun maatschappelijke waarden en behoeften inzichtelijk te maken en overheden, fondsen en bedrijven om in die maatschappelijke initiatieven te investeren.
Bij MAEX staat de sociale waarde centraal, wat uitstekend aansluit op het doel van het programma Omgeving ontmoet Omgevingswet. “Wij maken zichtbaar welke initiatieven er in Nederland zijn en welke sociale waarde zij leveren aan een omgeving”, aldus Deekens. “Dat drukken we nu uit in een social handprint, gekoppeld aan de Sustainable Development Goals (SDG). We kunnen zelfs laten zien hoeveel euro’s dat uiteindelijk oplevert voor het gebied.”
Gebiedsontwikkeling Marconia Een casus waarin dit streven duidelijk naar voren komt, is de Gebiedsontwikkeling Marconia, een openbaar experimenteerterrein van 3 hectare. Hier vestigden in 2018 diverse initiatiefnemers om alvast voor te sorteren op gebiedsontwikkeling die is ingestoken vanuit de Omgevingswet. Oftewel: de projecten in samenhang organiseren en waarde creëren, in plaats van deze sectoraal aan te pakken.
“We hebben die initiatieven gekoppeld aan de gemeente Rotterdam en bedrijven die in dat gebied [Rotterdam Makers District, red] gevestigd zijn door ze met elkaar in gesprek te laten gaan over waarden”, vertelt Deekens. “Lokale initiatieven leveren een maatschappelijke waarde. Die waarde hebben we inzichtelijk gemaakt. Omdat ze allemaal een profiel op MAEX hadden, konden we de waarden voor het gebied inzichtelijk maken.
Vervolgens hebben we gekeken welk waarden prioriteit hadden in het gebied. Zo kwamen we met elkaar tot drie belangrijke waarden. Economische waarde, vooral gericht op duurzaam, circulair en arbeidsmarkt, lerende omgeving, gericht op zelfredzaamheid en educatie en zorg en welzijn, gericht op vrijetijdsbesteding en gezondheid.”
“De vraag was: hoe zorgen we ervoor dat we die waarden als uitgangspunt wordt genomen voor gebiedsontwikkeling? Iedere volgende ontwikkeling van het gebied zou dan moeten bijdragen aan een of meerdere van deze waarden. Als een gemeente met een toekomstige projectontwikkelaar onderhandelt, durft de gemeente dan in te zetten op waarden in het gebied of zijn de financiële opbrengsten toch belangrijker?”
Economische waarde Initiatieven die een profiel aanmaken op MAEX vullen in wat zij doen, in welke fase ze zitten en waar ze behoefte aan hebben. Sinds november 2019 wordt via de Social Handprint inzichtelijk hoe een initiatief bijdraagt aan de Sustainable Development Goals (SDG’s) en hoeveel dat waard is in euro’s. “Neem gebiedscoöperatie Marconia als voorbeeld: de initiatieven in dat gebied droegen destijds bij aan duurzaamheid, verantwoorde consumptie, productie, vrijetijdsbesteding en gezondheid. Nu zou zich dat waarschijnlijk vertalen naar bijdragen aan SDG 3, 4, 7, 8 en 12”, aldus Deekens. “Als Marconia nu aan MAEX zou noteren, zouden we ook kunnen zien hoeveel euro’s die bijdragen waard zijn.” Een ambtenaar die met een projectontwikkelaar onderhandelt, zou die totale maatschappelijke waarde dan mee kunnen nemen in de onderhandelingen”.
‘Lokale initiatieven leveren een maatschappelijke waarde. Die waarde hebben we inzichtelijk gemaakt’
Gemeenschappelijke taal Deekens geeft aan dat de realiteit natuurlijk complexer is, want een individuele ambtenaar gaat nooit alleen over een gebied. Hoe vertaal je het politiek door? “Een gebiedsontwikkeling inrichten vanuit een waardepropositie is in 2018 een kleine stap gebleken, maar wel een belangrijke. MAEX is doorontwikkeld en heeft er in 2019 voor gekozen om de maatschappelijke waarde uit te drukken in SDG's. Die worden steeds belangrijker voor bedrijven. Daarmee creëer je een gemeenschappelijke taal waarmee je de verbindingen tussen de partijen gemakkelijker maakt.”
Voor Deekens was de interventie, die mede werd ondersteund door haar partner Silvia Oostwegel van 2Participate, MAEX en DuurzaamDoor, een doorslag in de gebiedsontwikkeling, ‘omdat je los van het gedoe meer op waarde gesprekken kan voeren’. “Ik geloof in de kracht en waarde van initiatieven, van onderop”, aldus Deekens. “Ik zie dat de systeemwereld daar erg mee worstelt, omdat die een eigen waarde en belang heeft. Gebiedsontwikkelingen gaan nog steeds vaak top-down. Daar moeten we aan blijven werken. De Omgevingswet kan daarbij helpen: vanuit de initiatieven kunnen we bijdragen aan een juiste invulling van die wet. Laat hun maatschappelijke waarde meetellen voor de ontwikkeling van het gebied.”
Lessons learned Het inzicht in de maatschappelijke waarden van lokale initiatieven dat MAEX bood, is voor Deekens een belangrijke nalatenschap. “Wij kunnen grafisch zichtbaar maken welke waarde initiatieven leveren en nu ook hoeveel euro’s dat waard is”, vertelt ze. “Deze kennis biedt de mogelijkheid om vanuit de kracht van initiatieven een gebied te ontwikkelen en leefbaar te maken. Ook de coronacrisis heeft aangetoond hoe belangrijk lokaal en dichtbij is. Geef hen een stem in de gebiedsontwikkeling.” Verdere inzichten van MAEX zijn verwerkt in een verslag in het kader van Omgeving ontmoet Omgevingswet.
Zelf geïnteresseerd in het inzichtelijk maken van jouw initiatief? Een profiel aanmaken op MAEX is gratis. Neem zeker een kijkje!